Rola samorządów w procesie dekarbonizacji miast, a współpraca z sektorem przedsiębiorstw
Firma Holcim (dawniej Lafarge) i Bloomberg opracowały tzw. Barometr Miast o obiegu zamkniętym (Circular City Barometer), który ukazuje, co najbardziej innowacyjne miasta na świecie robią, żeby przyspieszyć zmianę w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Raport prezentuje 25 wiodących miast, które podejmują działania związane z efektywnością i redukcją emisji w zakresie budynków, a także całego cyklu życia infrastruktury miejskiej oraz promowania bardziej zrównoważonego stylu życia mieszkańców.
Sektor budowlany zmienia się diametralnie
Na podstawie danych z raportu Banku Gospodarki Krajowej (BGK) podsumowującego rok 2022 „Różnorodność polskich samorządów terytorialnych na tle wspólnych wyzwań” wynika, że sytuacja finansowa jednostek poprawiła się przede wszystkim w wymiarze inwestycyjnym – wydatki majątkowe objęły większą część wydatków ogółem niż w latach 2019–2021. Oznacza to, że mimo trudnej sytuacji gospodarczej spowodowanej COVID-19, konfliktem w Ukrainie i spowolnieniem gospodarczym, samorządy zwiększają nakłady na inwestycje. W dużym stopniu są do tego zobligowane aktami prawnymi w ramach pakietu Fit for 55, w tym m.in. dyrektywami EED, RED III i EPBD, związanymi z wdrożeniem określonych programów w ujęciu długoterminowym.
Częścią Europejskiego Zielonego Ładu jest strategia Fali Renowacji, której z kolei elementem jest zrewidowana w niedalekiej przeszłości dyrektywa EPBD o charakterystyce energetycznej budynków. W związku ze zmianami przed samorządami pojawiło się nowe wyzwanie związane m.in. z modernizacją budynków, a także budową od 2028 r. wyłącznie budynków zeroemisyjnych. W 2022 r. polski rząd przyjął strategię w zakresie renowacji budynków (DSRB, czyli Długoterminowa Strategia Renowacji Budynków), w ramach której zaplanowano aż 7,5 mln termomodernizacji. Prace mają zostać zrealizowane do 2050 r., choć oczywiście skuteczność wykonania tego planu zależy od wielu czynników, m.in. wdrożonych rozwiązań prawnych, finansowania samorządów, ale także wzajemnego partnerstwa między samorządami a sektorem prywatnym, dostarczającym rozwiązania energooszczędne i niskoemisyjne.
Pan Mateusz Piotrowski, Dyrektor Komunikacji i Relacji Zewnętrznych Holcim Polska przedstawia rozwiązania marki stosowane w budownictwie już obecnie:
W Holcim wierzymy, że kluczem do dekarbonizacji miast jest zmniejszenie emisyjności budynków, co idzie w parze z termoizolacją. Budownictwo generuje niemal 40 proc. emisji CO2. Większość z tych emisji przypada na użytkowanie budynków i związaną z nim stratę ciepła oraz chłód, wynikające z braku odpowiedniej izolacji, oraz braku zastosowania rozwiązań zwiększających efektywność energetyczną. Dlatego jako Holcim wprowadziliśmy m.in. ekologiczną pianę izolacyjną AIRIUM, a nawet całe systemy do termoizolacyjności ścian, podłogi oraz dachu. Na przykład, tylko zastosowanie rozwiązań na bazie cementu, jak piana izolacyjna czy inteligentne systemy podłogowe, może znacznie zminimalizować straty energii z ogrzewania. Receptura tych materiałów zapewnia najwyższą izolacyjność i jest odporna zarówno na niskie, jak i wysokie temperatury, co oznacza, że w lecie w budynku będzie chłodniej, a w zimę – cieplej bez zwiększania zużycia ciepła pierwotnego.
Dekarbonizacja jako efekt współpracy wielu stron
Realizując zadania własne i zlecone, samorząd terytorialny odgrywa istotną rolę w promowaniu zrównoważonego rozwoju na swoim terenie. Jego funkcja w procesie transformacji energetycznej jest bardzo ważna, co zostało uwzględnione w Polityce Energetycznej Polski do 2040 roku. W obliczu dyrektywy EPBD (dotyczącej efektywności energetycznej budynków) oraz rozwoju systemu EU ETS2 (emisji CO2 dla budynków i transportu), jak również programów skupionych na ciepłownictwie, samorządy stoją przed wielkimi wyzwaniami.
Przeprowadzane zmiany powinny zachęcać inwestorów i deweloperów do korzystania z technologii i materiałów, które zmniejszają ślad węglowy i jednocześnie zwiększają efektywność energetyczną. Dlatego też kluczowym elementem przyspieszenia dekarbonizacji jest nawiązywanie partnerstwa między miastami (samorządami) a inwestorami, biznesem oraz organizacjami pozarządowymi. Taki rodzaj współpracy został ujęty jako jeden z celów 17. Agendy 2030 ds. Zrównoważonego Rozwoju: dążenie do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju poprzez współdziałanie wielu stron, z zachowaniem zasady odpowiedzialności za środowisko.
Miasta podejmują działania wspierające modernizację budynków oraz ekobudownictwo. W związku z ambitnymi celami klimatycznymi konieczne jest zwiększenie skali inicjatyw zarówno ze strony publicznej, jak i prywatnej, włącznie z edukacją i opracowaniem systemów zachęt wprowadzanych przez państwo oraz władze lokalne. Miasta odgrywają kluczową rolę w ustalaniu wymogów dotyczących większego wykorzystania materiałów pochodzących z recyklingu oraz w promowaniu niskoemisyjnych rozwiązań.
Ważne jest również, żeby władze wspierały proces budowlany, na przykład poprzez przyspieszenie wydawania pozwoleń na budowę dla budynków spełniających kryteria zielonego budownictwa czy promowanie dobrowolnych systemów certyfikacji zrównoważonego rozwoju, takich jak BREEAM czy LEED. Podejmowane działania mają na celu wspieranie transformacji w kierunku bardziej ekologicznego i zrównoważonego rozwoju miast.
Transformacja dekarbonizacyjna miast obejmuje nie tylko projektowanie i konstruowanie nowych budynków czy modernizację istniejących, ale również zupełnie inne podejście do ich użytkowania. Od maksymalizacji w korzystaniu z budynków musimy przejść do efektywności w ich użytkowaniu. Ważne jest, aby samorządy postrzegały biznes jak partnerów w kształtowaniu zrównoważonych miast, a branża powinna dzielić się dobrymi praktykami. Z racji tego, że najbliższe lata będą miały decydujący wpływ na osiągnięcie neutralności klimatycznej – musimy współpracować. Samorządy będą inspiratorem zmian i jednocześnie realizatorem prośrodowiskowych idei.
